Asgari ücrette vergi muafiyeti belirsizliği

TAHSİN AKÇA

Asgari ücret 2022 için net 4.253 TL, brüt 5.004 TL’ye çıkarılırken, her yıl gündeme gelen asgari ücretin vergi dışı bırakılması talebinin tüm işçileri kapsayacak şekilde hayata geçirileceği belirtilmesine karşın, 17 Aralık akşamı Meclis’e sunulan kanun teklifinde asgari ücretliler ve biraz üzerinde alanlarla sınırlanması işçi ve işveren kesiminde şaşkınlık yarattı.

Kanun teklifinde asgari ücretli gösterilenlerden gelir ve damga vergisi alınmaması, asgari ücretin biraz üzerinde olanlara ise vergi kesintileri sonrası nette asgari ücret altında kalacakları için asgari geçim indirimi desteği verilerek asgari ücretin üzerinde tutulması öngörülüyor.

Oysa, Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun 4. toplantısında mutabık kalındığı gibi gelecek hafta içerisinde Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’na gelmesi beklenen kanun teklifinde toplam 16 milyona yaklaşan 4A sigorta grubundaki işçilerle kamu işçilerinin ücretlerinin asgari ücrete kadar olan kısmının vergiden muaf tutulması bekleniyordu.

Meclis’e sunulmasının ardından hem işçi hem de işveren kesimi teklifin düzeltilmesi için yoğun mesai harcıyor.

TİSK: Kamuoyuna da tümüne uygulanacağı duyurulmuştu

Komisyonda işveren kesimini temsil eden Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) Başkanı Özgür Burak Akkol, asgari ücretin açıklandığı 4. toplantı sonrası Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yazılı açıklamasında da vergi muafiyetinin tüm işçileri kapsayacağının zaten çok açık ifade edildiğine dikkat çekti. Akkol, “Tüm kamuoyuna da bu şekilde duyurulmuştu. Bizim için de sürpriz oldu. Teklifi düzeltmek için çaba sarf ediyoruz” dedi.

Türk-İş teklifin değiştirilmesi için yoğun görüşme halinde

Türk-İş kaynakları da son komisyon toplantısına katılarak açıklama yapan Türk-İş Genel Sekreteri ve Türk Metal Başkanı Pevrul Kavlak ve diğer konfederasyon yetkililerinin kendilerinde de şaşkınlık yaratan teklifin plan ve bütçe komisyonu görüşmeleri sırasında düzeltilmesi için bakanlık ve siyasi partiler nezdinde yoğun görüşmeler yaptığını belirttiler.

Pevrul Kavlak, Bloomberg HT yayınında yıllardır talep ettikleri asgari ücretin vergi dışı bırakılmasının kabul edildiğini, bunun önemli bir kazanım olduğunu belirtmişti.

Çalışma Bakanlığı da asgari ücretin açıklanmasının ardından, “Tüm işçilerin ücret gelirlerinin asgari ücrete kadar olan kısmından gelir ve damga vergileri kaldırıldı.” açıklamasını yapmıştı.

Komisyon sonrası açıklamalara karşın kanun teklifini hazırlayan maliye bürokrasisinin tüm işçileri kapsaması halinde 2022 için 50 milyar lira dolayında vergi kaybı yaşanacak olmasını dikkate aldığı tahmin ediliyor.

Kanun teklifi ücret skalasını nasıl etkileyecek?

Teklifin aynen yasalaşması halinde ücret skalasında brüt 5.350 TL’ye kadar olanların eline geçecek tutar, brüt 5.004 TL, net 4.253 TL açıklanan asgari ücretle eşitlenmiş olacak. Çünkü düzenlemeye göre asgari ücretin üzerinde olduğu için vergi kesildiğinde net ücret asgari ücretin altında kalacak olanlara AGİ ödemesiyle fark kapatılacak.

Ancak bu durumda ücret skalasında daha yukarıda olanlardan gelir vergisi diliminde giderek yükselen oranlarda gelir ve damga vergisi kesilmeye devam edeceği için özellikle brüt 10 bin TL’ye kadar olanların net ücretiyle asgari ücret arasındaki fark çok azalmış olacak. Örneğin, brüt 9.800 TL aylığı bir özel sektör çalışanının net ücreti 7.500 TL. Eğer asgari ücrete kadar olan kısmı için vergi kesilmeseydi bu rakam yaklaşık 8.300 TL olacaktı.

7 bin lira brüt maaşı olan bir çalışan yaklaşık 5.350 TL net ücret alırken, vergi muafiyeti kapsamında olsaydı rakam 6.077 TL olacaktı. Çünkü asgari ücrete kadar olan kısım için toplam 727 TL damga vergisi ve gelir vergisi kesintisi kaldırılmış oldu.

Çalışanların bir kısmı işverenle net ücret üzerinden anlaştığı için asgari ücret üzeri alanlar için vergi muafiyetinin teklifte yer almaması işveren açısından da beklentileri boşa çıkarmış oldu.

Bloomberg HT’ye konu hakkında değerlendirmede bulunan uzmanlar şu ifadeleri kullandı:

“Teklifle kayıt dışılık çok artacak fazla mesai yapmak istenmeyecek”

PERYÖN Danışma Kurulu Üyesi Mehmet Koçak şu ifadeleri kullandı:

“Teklifle vergi muafiyetinin brüt asgari ücretle sınırlanması büyük kayıt dışılığa yöneltecektir. Asgari ücretli gösterilenlerin oranını yüzde 57’den yüzde 80-85’e çıkaracaktır. Bu düzenlemeyle çalışanlara bordro kapsamında fazla mesai yaptıramayacağız.

5.004 TL’lik yeni brüt asgari ücreti aylık 225 saate böldüğünüzde 22 lira 24 kuruş çıkıyor. Fazla mesai için bunun 1,5 katı ödenmesi lazım, yani 33 lira 33 kuruş. 10 saat mesai yapsa 333 lira yapıyor. Bunu brüt 5.004 TL’lik kazanca eklemeniz gerekiyor. Eklediğiniz anda toplam kazanç 5.337 TL’ye çıkacağı için brüt asgari ücreti geçtiği için gelir ve damga vergisine tabi olacak.

Vergileri düşünce çalışanın eline yine yaklaşık 4.253 TL geçeceği için fazla mesai yapmanın anlamı kalmayacak, çünkü yapmasa da zaten bu rakamı alacak. Bu durumda çalışan fazla mesai ücretini bordro dışında elden verilmesini talep edecek. Bu da kayıt dışılığı artıracak.

“Vergi dışında ciddi prim maliyeti de ortaya çıkaracak”

Türk Sanayici ve İşadamları Vakfı Vergi Platformu Başkanı Serkan Kumdakçı:

“Asgari ücret üzerinde maaş alanların vergilendirilmesi kısmı açıklayıcı değil. Asgari geçim indirimi ile tamamlanacak ibaresi asgari ücret üzerinden maaş alacakların gelir vergisine tabi olduktan sonra asgari ücret altında kalan kısmını AGİ ile tamamlanması planlanmış. Bu durum asgari ücret üzerinde maaş bile alsa bir kısım insanın asgari ücret düzeyinde maaş alması ya da asgari ücrete yakın maaş alması sonucu doğuracak.

Kanun teklifinin SGK prim maliyeti kısmı da var. Brüt asgari ücretten 50 TL fazla bile gösterilse vergi dışında ciddi prim yükü de ortaya çıkıyor. SGK uygulama genelgesi ve gelir vergisi tebliğ ile konunun netleştirilmesi lazım.

“Sözleşmesiz, geçici süreyle çalıştırılanlar da muaf tutuluyor”

DNR Hukuk Bürosu Kurucu Ortağı İş Hukuku Avukat Cüneyt Danar:

“Teklifle sadece asgari ücretlilere vergi istisnası getirilirken, ‘diğer ücretliler’ ifadesi de kullanılarak bunlar da vergi muafiyeti kapsamına alınmış. Burada kasıt 64’üncü maddede yer verilen sözleşmeye, bordroya bağlı olmayan, geçici süreyle götürü ücretle çalıştırılanlar. Örneğin bir inşaat şirketinin kadrolu çalışanı olmayan ancak bir şahsın arsasına yapacağı binanın inşaatında geçici süreyle çalıştırılanlar ya da geçici süreyle görevlendirilen özel hizmette çalışan şoförler, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yanında çalışanlar.”

“Serbest bölgelerdeki teşviki bitirir. Matrahla SGK prim tutarı artacak”

Yeminli Mali Müşavir Numan Emre Ergin:

“Sadece asgari ücretlilere yönelik düzenleme yapılması Anayasa’nın eşitlik ilkesine ve gücüne göre vergi verme kuralına aykırı. Uygulama bütün çalışanları asgari ücretliye dönüştürür. Asgari ücreti yaygınlaştırır. Ayrıca serbest bölgelerde, teknoloji bölgelerinde teşvik amacıyla gelir vergisi işverene geri ödeniyordu. Yani işveren gelir vergisi kadar nakit ödeme alıyordu. Asgari ücrete kadar vergi ödenmeyecek olsa da bu sonuçta bu teşvik bitmiş oldu. Asgari ücrete vergi muafiyeti gelse de bu uygulama yüzde 14’lük işveren SGK primini yukarı çekecek. Çünkü matrah arttığı için vergi muafiyeti olsa da hesaplanacak prim tutarı artmış olacak.”